Η «ιδεολογία» είναι μια λέξη που επινόησε ο Antoine Destutt de Tracy το 1796. Πρόθεσή του ήταν να διαχωρίσει τις ιδέες από οτιδήποτε αμφισβητήσιμο ή άγνωστο, αποσυνδέοντάς τες από μεταφυσικές ή ψυχολογικές συνδηλώσεις. Με τον όρο «ιδεολογία» επιχείρησε, λοιπόν, να θεμελιώσει έναν νέο επιστημονικό κλάδο με αντικείμενο τη μελέτη των ιδεών.
είσοδος ελεύθερη
Μπορείτε να δείτε τα βίντεο από τα προηγούμενα φιλοσοφικά εργαστήρια εδώ:
Πολιτική θεωρία &πράξη στη νεωτερικότητα: Κοινωνικά συμβόλαια & αστικές επαναστάσεις Ι
με τον Νϊκο Προγούλη
Παρασκευή 11/11 ώρα: 20:30 #ΠαλιόΜεταξουργείο Κ. Παλαιολόγου 29-31, #Σπάρτη
«Δεν υπάρχει καθόλου αληθινή θέληση, χωρίς ελευθερία.»
Ζαν Ζακ Ρουσώ
για το φιλόσοφο της φιλίας, της ευτυχίας και της ελευθερίας
M.Πέμπτη 28/04, 19.30-21.30
με τον Νίκο Προγούλη!*
Ναι, είμαι περήφανος να αντιλαμβάνομαι το χαρακτήρα του Επίκουρου με ένα διαφορετικό τρόπο, ίσως, από πολλούς που έχω ακούσει ή διαβάσει για αυτόν [..] Η ευτυχία μιας ματιάς στην οποία το κακό μένει άναυδο.
Σημειώσεις από το εργαστήρι φιλοσοφίας με θέμα “μια γνωριμία με τον Αριστοτέλη”
από το Νίκο Προγούλη:
Αντίθετα με τον Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης μπορεί να διαβαστεί με διαφορετικούς τρόπους.
Αρνείται την ύπαρξη ενός αυτοτελούς «κόσμου των ιδεών», οι ιδέες, θα υποστηρίξει, υπάρχουν μέσα στα πράγματα. Αρνείται επίσης την αθανασία της ψυχής. Ψυχή του κάθε όντος είναι το «τι ήταν να είναι», (θα λέγαμε με μια σημερινή ορολογία, ο γενετικός του κώδικας που προδιαγράφει το τι μπορεί να γίνει). Υπάρχει σε όλα τα όντα μια εσωτερική τελεολογία, που κατατείνει σε ενδιάθετους σκοπούς. Από αυτή την άποψη ο Αριστοτέλης δείχνει να κάνει μια μονιστική φιλοσοφία, κι έτσι τον διαβάζουν οι Άραβες.
Ωστόσο, ο Αριστοτέλης αποκαθιστά εν μέρει την Πλατωνική μεταφυσική, όταν, όπως θα δούμε, μιλάει για έναν οιονεί Θεό, έναν «θύραθεν νου». Έτσι, ως δυϊστή φιλόσοφο, τον διαβάζουν οι Λατίνοι Χριστιανοί.
Θα ορίσει τρία πεδία της γνώσης: το ποιητικό, (τεχνικό), το πρακτικό, (πολιτική & ηθική), και το θεωρητικό, (επιστήμη – φιλοσοφία), ωστόσο θα ξεκινήσει με την πραγμάτευση της λογικής, που δεν εμπίπτει σε κανένα από τα πιο πάνω πεδία, αλλά βάζει τους κανόνες του ορθού συλλογισμού.
Ο Αριστοτέλης θα πραγματευτεί σχεδόν τα πάντα. Θα περιοριστούμε εδώ να πούμε δυο λόγια για κάποια από τα σημαντικά μέρη της φιλοσοφίας του.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Παρότι ο Αριστοτέλης δεν είναι Αθηναίος, είναι ο μεγάλος θεωρητικός και θαυμαστής της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Στο πολιτικό του έργο, που περιέχει πολύ εμπειρικό υλικό, θα κατατάξει τα πολιτεύματα σε τρεις κατηγορίες θέτοντας ως κριτήριο την κατανομή της εξουσίας: Βασιλεία, (εξουσία του ενός), Αριστοκρατία, (εξουσία των λίγων), Δημοκρατία (εξουσία όλων των πολιτών), και θα αποφανθεί ότι καλύτερο είναι το πολίτευμα όπου η εξουσία μοιράζεται όσο το δυνατόν σε περισσότερους, άρα προτιμά τη Δημοκρατία. Βεβαίως υπάρχει και η κακή εκδοχή των πιο πάνω πολιτευμάτων, που είναι αντίστοιχα η Τυραννία, η Ολιγαρχία και η Οχλοκρατία. Μιλώντας για την Αθηναϊκή δημοκρατία, σημαντικό είναι να κατανοήσουμε το ποιος θεωρείται πολίτης. Πρόκειται για μια αρκετά στενή έννοια καθώς πολίτες είναι οι άνδρες, ενήλικοι, ελεύθεροι, (μη δούλοι), που επιπλέον είναι κάτοχοι «οίκου», δηλαδή γης. Οι έμποροι και οι βιοτέχνες εξαιρούνται. «Οίκος» στην αρχαία Αθήνα είναι μια αυτοδύναμη οικονομική μονάδα που περιλαμβάνει γονείς, παιδιά, δούλους, ζώα και γη. Άρα, πολίτης είναι ο εκπρόσωπος ενός «οίκου» και μπορεί να συμμετέχει στη διαβούλευση και ψήφιση των νόμων καθώς και στην εκτελεστική και δικαστική εξουσία με κλήρωση. Τελικώς, στην ιδανική της μορφή η Αθηναϊκή δημοκρατία είναι ένα μοντέλο αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης.
Μπορεί κανείς να μιλήσει για τον Πλάτωνα με πολλούς τρόπους. Να μιλήσεις για τα έργα του κάνοντας μια γενική εισαγωγή, ή μεταδίδοντας γενικές πληροφορίες, για το περιεχόμενό τους. Μπορεί να προσεγγίσει το θέμα μιλώντας για τη ζωή του ή ξεκινώντας από κάποιο συγκεκριμένο έργο του ή από κάποια συγκεκριμένη έννοια, ή κάνοντας μια πιο βιωματική προσέγγιση με βάση το ποια έργα σου αρέσουν, τον έχουν επηρεάσει ή έχουν επηρεάσει περισσότερο άλλους διανοητές ή με ένα μείγμα από όλα αυτά.
Το σίγουρο είναι πως ο Ν.Προγούλης το Σάββατο 20/02 διάλεξε έναν διαφορετικό τρόπο για να μιλήσει για τον Πλάτωνα, τα έργα, τη ζωή και την επιρροή του, δικαιώνοντας τον τίτλο της ομιλίας: « Ο Πλάτων και το πρώτο φιλοσοφικό σύστημα».
Το πρώτο φιλοσοφικό σύστημα στην ιστορία δεν παρουσιάστηκε σαν ιστορικό στοιχείο, αλλά μέσα από τη διαμόρφωσή του, από το πως δομήθηκε και ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του εκείνα, μεταξύ άλλων η κλειστότητα του και ο διαχωρισμός των εννοιών, που έκαναν την επιρροή του τόσο σημαντική και φυσικά τόσο δύσκολη την αποδόμηση του.
Η συζήτηση με το Ν. Προγούλη ήταν περιεκτική τόσο για τις γνώσεις που μετέδιδε γύρω από το φιλόσοφο και το έργο του όσο και ικανή να αποκαλύψει πόσο οικείο και αναγνωρίσιμο είναι το πλατωνικό φιλοσοφικό σύστημα ακόμα και στη δική μας κοινωνία δυόμιση χιλιετίες μετά.
Σημειώσεις από το φιλοσοφικό εργαστήρι στις 20/02 από το Νίκο Προγούλη:
Ο Πλάτων είναι ο πρώτος που θα κατασκευάσει ένα φιλοσοφικό σύστημα, δηλαδή ένα μεγάλο και συνεκτικό αφήγημα που φιλοδοξεί να απαντήσει στα πάντα. Έκτοτε, η φιλοσοφία θα γράφεται ως σύστημα, (ή ακριβέστερα, αυτό το είδος φιλοσοφίας θα καταλαμβάνει την κεντρική σκηνή εκτοπίζοντας στο περιθώριο άλλες προσεγγίσεις), και αυτό θα κρατήσει μέχρι τον 19ο αιώνα και τον Χέγγελ.
Ως γνωστόν, ο Πλάτων διατύπωσε μια ακραία θέση όχι μόνο για την εποχή του, αλλά για τον αιώνα τον άπαντα. Η ερώτηση που, κυρίως, θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε εδώ είναι: πώς να καταλάβουμε τη θέση αυτή του Πλάτωνος και τελικά, πως να καταλάβουμε κάθε φιλοσοφία ;
